Độc đáo trong hội thi cỗ cá đền Trần Thái Bình
Lễ hội Đền Trần Thái Bình diễn ra từ ngày 13 đến 18 tháng Giêng Âm lịch hàng năm, tại Đền thờ các vua Trần, xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà. Lễ hội có nhiều trò vui như chọi gà, đấu võ, thi thả diều, rước kiệu… Nhưng đặc biệt nhất trong lễ hội vẫn là phần thi cỗ cá – một tục lệ hiếm thấy ở các địa phương khác trong cả nước.
Theo các cụ cao niên trong làng, tục lệ thi cỗ cá được tổ chức để mọi người nhớ tới thuở hàn vi, tổ tiên nhà Trần sống chủ yếu bằng nghề đánh cá. Cũng chính vì sự gắn bó với sông nước, nên các vị tổ tiên nhà Trần thường ghép tên mình với tên một loại cá như Trần Kinh nghĩa là cá Kình, Trần Hấp nghĩa là cá Trắm, Trần Lý: cá Chép, Trần Thừa: cá Nheo, Trần Thị Dung: cá Ngừ.
Lễ hội thi cỗ cá do tám thôn của xã Tiến Đức thực hiện là một hoạt động đặc sắc của Lễ hội đền Trần (Thái Bình). Cá dùng trong hội thi do các cụ cao niên nuôi từ đầu năm trước. Khi làm cỗ, cá sẽ được để nguyên vẩy để cúng các liệt tổ, liệt tông nhà Trần…
Trong ngày hội, đám rước của dân làng 8 thôn trong xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà tiến về sân Đình với đầy đủ cờ quạt, chiêng trống, gươm đao, lọng tán. Để có được mâm cỗ thịnh soạn, 8 thôn chia làm 8 giáp, mỗi giáp cử ra 15 người chuẩn bị. Mâm cỗ do các làng chuẩn bị hết sức đặc biệt, hầu hết đều làm bằng các loại như cá trắm, cá chép, cá mè. Những con cá được lựa chọn cẩn thận, không được trật vẩy, gẫy vây, gẫy đuôi. Theo người dân ở đây, có 2 loại cỗ cá là cỗ đơn và cỗ kép. Cỗ kép gồm có 1 con cá trắm đen từ 3 vổ trở lên (mỗi vổ bằng chiều ngang 1 bàn tay khép vào), 4 con cá mè, mỗi con trên 1 kg. Khi bầy cỗ thì cá trắm, cá chép, cá mè đặt trên gắng (bằng phên gỗ đóng đẹp), cắm hoa mẫu đơn vào miệng và mang cá, rải lá đinh lăng chung quanh. Cá trắm ở giữa, 4 cá mè ở 4 góc, bụng cá xuống dưới, lưng cá quay lên trên (không đặt cá nằm nghiêng), phủ vải điều lên trên. Tầng dưới là 4 bát tàu đựng thịt lợn luộc đặt ở 4 góc đỡ gắng đựng cá trắm ở trên. Tầng dưới còn có 2 đĩa giò lụa, 2 đĩa giò pha, 1 đĩa chả chìa, 1 đĩa nem, 1 đĩa dưa hành, 1 bát mọc miến, 1 đĩa xôi. Còn cỗ đơn: Gồm cá chép từ 3kg trở lên, 4 con cá mè từ 1kg trở lên. Cách làm và bầy cỗ cũng như cỗ kép, chỉ khác là không có cá trắm đen…
Giáp nào được giải nhất thì nhân dân thôn đó đưa vào cúng ở đền các vua và vui mừng tổ chức đón giải. Bên cạnh những giá trị về mặt văn hóa lịch sử, văn hóa, tục thi cỗ cá trong lễ hội Đền Trần Thái Bình mang hy vọng của người dân và du khách tour du xuân 2018 về một năm mới làm ăn phát đạt, hạnh phúc. Không chỉ có vậy, tục thi cỗ cá còn góp phần khôi phục tục lệ đẹp về văn hóa ẩm thực của người xưa.
