Về với Cát Bà thưởng thức món ngon từ sam biển

Trong các loại đặc sản biển của du lịch Cát Bà Hải Phòng, con sam có lẽ là độc đáo hơn cả. Độc đáo không chỉ vì hương vị mà còn bởi hình thù kỳ dị của nó. Giống như 1 chiếc mũ sắt, con sam thường rất nặng có mai dày và cứng. Cát Bà là địa phương nổi tiếng về giống sam to mà người làm sam cũng rất công phu, khéo léo khi chế biến chúng. Sự kỳ công ngay ở quá trình đánh bắt sam biển. Để bắt được sam, ngư dân phải tính con nước mà định ngày ra khơi. Sam thường đi theo đôi, 1 con đực, 1 con cái nên đã tìm thấy sam là bắt được cả 2 con cùng 1 lúc. Nếu chỉ bắt được 1 con thì ngư dân sẽ nhanh chóng thả ngay xuống biển.

Theo kinh nghiệm của người đi biển, ăn sam thì phải ăn cả đôi, sở dĩ phải bắt và ăn sam cả đôi vì người miền biển đến nay vẫn còn lưu giữ về 1 cặp vợ chồng yêu thương nhau hết mực, người vợ bị bắt, người chồng được ông tiên cho mượn viên ngọc đi tìm vợ và dặn k được tiết lộ câu chuyện ông giúp người chồng. Người chồng ngậm viên ngọc đi ra biển tìm thấy vợ nhưng người vợ nằng nặc đồi nghe câu chuyện bí mật, người chồng không thể từ chối vợ nên quên lời dặn của ông tiên, viên ngọc rơi xuống biển, hai vợ chồng đều bị chết và biến thành đôi sam luôn quấn quýt bên nhau.

Từ đó những cặp trai gái, vợ chồng gắn bó keo sơn được dân gian ví như đôi sam trong câu chuyện đó. Cũng vì sự tích đó mà ta thường nghe thấy câu: “Dính nhau như sam”.

Người nước ngoài ví con sam như 1 cái mũ bảo hiểm to có đuôi. Sam thường đi có đôi khác với so biển luôn đi 1 con. Cần lưu ý so biển gần giống với sam nhưng ăn so sẽ bị ngộ độc có thể gây tử vong nên cần phân biệt giữa sam biển và so biển

Sam biển, so biển là động vật giáp xác thân mềm, sống ở biển. Trên thế giới họ Sam có 4 loài, còn ở Việt Nam chỉ có 2 loài là sam biển và so biển

Dân gian gọi là sam biển (sam lớn). Khu vực phân bố của nó là các vùng ven biển. Môi trường sinh sống thiết yếu là các dải cát tại khu vực có thủy triều cao. Đuôi sam biển có gờ mặt lưng, hình tam giác. Sam biển sống thành từng cặp. Mỗi cặp sam làm tổ đều sinh sống kiểu một vợ một chồng và sống cùng nhau cho đến hết đời. Mỗi cặp sam đẻ nhiều trứng. Sau khi đẻ trứng, sam cái bò đi nơi khác. Trứng được phát triển thành ấu trùng, sam con và thành sam trưởng thành. Sam biển được khai thác, buôn bán tại và sử dụng làm thực phẩm.

Sam là một loại hải sản có thể chế biến được nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng mang hương vị rất riêng của miền biển như; Gỏi Sam, Sam xào chua ngọt, chả sam hay Sam luộc hoặc nướng đặc biệt là món trứng sam nướng có vị béo rất riêng và chứa lượng đạm cao. Ngoài ra khi ăn các món được chế biến từ Sam giúp thanh nhiệt cơ thể rất tốt. Nhưng thời gian gần đây, giá của mỗi đôi Sam lên tới nửa triệu đồng, vì thế món ăn này không phải bà con lao động nào cũng có thể thưởng thức.

Đặc tính của con Sam đi đâu cũng cõng nhau một đôi. Theo kinh nghiệm của người đi biển thì trong hai con Sam đi cùng nhau, một con chết là con kia cũng chết theo, nếu một con chết mà con kia không chết thì sẽ trở thành Sam độc, con Sam đó suốt quãng đời còn lại phải sống cô độc. Sự thủy chung của loài thủy sản này đã trở thành biểu tượng về tình nghĩa vợ chồng, tình đoàn kết, đức hy sinh thấm đậm tình của người dân chài

Sam là loài giáp xác, tính hàn nên khi chế biến phải rất cẩn thận. Sam thường được giết mổ theo đôi, khi cắt tiết sam phải làm sao cắt thành tia mới giữ được độ ngọt của thịt, nếu còn tiết thì thịt sẽ có vị chát. Toàn bộ đầu chân, rìa vây, mai được vứt bỏ. Riêng phần ruột sam được lọc bỏ rất kỹ không để dính vào phần thịt. Người làm thịt sam chỉ sơ ý một chút là có thể khách du lich sử dụng các món ăn từ Sam sẽ bị dị ứng hoặc gây ra hiện tượng chướng bụng, đầy hơi nên khi chế biến món này người ta thường hay dùng Tỏi vì đây là một loại gia vị chống đầy hơi rất tốt.

Thịt Sam là một món đặc sản được nhiều người ưa thích thì Gan Sam lại là một món khoái khẩu của nhiều loài cá như Sủ sao, Cá Côi mà đặc biệt là cá Cháp. Những tay câu sành điệu thường tìm đủ mọi cách để có Gan Sam làm mồi câu cho dù biết chắc đây là một loại mồi tương đối khó tìm. Thậm chí họ còn bỏ ra hàng trăm ngàn để mua những hộp Gan Sam được muối sẵn từ nơi khác chuyển về.
Hiện nay, để thấy một đôi Sam bày bán trên chợ Cát Bà là một hiện tượng hi hữu. Hầu như các khách sạn nhà hàng đã thu mua hết từ vòng ngoài tại các cơ sở thu mua, tại các tàu đánh bắt và đôi khi lượng cung cấp còn không đủ để bán cho khách. Sam trở thành món ăn đặc sản cao cấp, mang hương vị riêng của vùng biển Đảo. Sam Cát Bà ngọt thịt, có mùi vị riêng bởi nồng độ muối trong nước khá cao, những loài thủy hải sản sống trong môi trường nước này được đánh giá có chất lượng cao hơn các hải sản cùng loại ở vùng khác. Hiện nay tại Cát Bà giá một đôi Sam chưa qua sơ chế khoảng trên năm trăm ngàn đồng. Một đôi Sam chỉ phục vụ được những món đơn giản như sào chua ngọt, luộc hoặc nướng còn đối với món gỏi sam thì phải cần ít nhất là hai đôi trở lên. Du khách đến với du lịch Hải Phòng ngoài thưởng thức bầu không khí trong lành mát mẻ, khám phá các hang động vụng, vịnh thăm vườn Quốc gia Cát Bà, thoả sức vùng vẫy với sóng biển thưởng thức những món đặc sản như Tu hài, Cua, Ghẹ, Mực…. mà chưa được thưởng thức món Sam biển thì quả là một điều đáng tiếc